خروج اپک از ریل همکاری

سازمان همکاری‌های اقتصادی آسیا-پاسفیک (APEC) برای اولین بار پس از ۲۵ سال، بدون انتشار بیانیه رسمی رهبران، به کار خود پایان داد. این نشست دو روزه با لبخند‌های تصنعی رهبران ۲۱ کشور عضو در مقابل دوربین‌ها در حالی که رقابت و دشمنی جای دوستی و همکاری پیشین را گرفته است روز یکشنبه ۲۷ آبان خاتمه یافت. پیتیر اونیل رئیس جمهور پاپوا گینه نو در جمع خبرنگاران اعلام کرد که تا چند روز آینده (به جای بیانیه رسمی رهبران)، بیانیه پایانی منتشر می‌کند. جنگ تجاری میان دو عضو مهم اپک یعنی چین و آمریکا در شکست این نشست نقش اصلی را داشت. اما چرا در این نشست مهم از قبل تلاش نشد دستور کاری تهیه شود که به یک توافق و بیانیه رسمی منتهی شود؟ آثار و نتایج شکست این نشست برای اقتصاد جهان و منطقه آسیا پاسفیک چیست؟

در بیست و ششمین نشست APEC چه گذشت؟

«مایک پنس» معاون رییس جمهور آمریکا و «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین لفاظی‌های تندی علیه همدیگر انجام دادند. مایک پنس در اظهاراتی آشکار و طعنه آمیز از کشور‌های کوچک آسیا پاسفیک خواست که از چین وام نگیرند، چون او  معتقد بود  این کار آن‌ها با توجه  به طرح  «یک کمربند یک جاده» چین، استقلال آن‌ها را به خطر می‌اندازد.

در واقع پنس با این سخن  خود قصد داشت با یک تیر دو نشان بزند: هم کشو‌های پاسفیک را در این  نشست به چین بدبین کند و بین آن‌ها وچین فاصله بیاندازد و هم علیه طرح بزرگ فرامنطقه‌ای یک کمربند یک جاده چین که در ماه‌های آتی مجدداً، مذاکراتی برای آن انجام  می‌شود، تبلیغ منفی کند. پنس وام‌های چین را یک‌طرفه و مبهم نامید که در نهایت به نفع چین انجام‌ می‌شود. شی جین پینگ علیه این اظهارات پنس واکنش نشان داد و گفت: وام‌های پکن به کشور‌های منطقه تله‌ای برای آن‌ها نیست. او در مقابل اقدام آمریکا دریکجانبه گرایی و حمایت صرف از اقتصاد داخلی را اقدامی کوته بینانه و منجر به شکست اعلام کرد.

جاستین ترودو نخست وزیر کانادا با اشاره به شکست توافق جمعی رهبران گفت: دیدگاه‌های متفاوت در باره جزییات تجارت در منطقه و جهان مانع از اجماع برای یک سند مفصل شد.

وی همچنین در این نشست گفت:  پکن برای سال‌های زیادی از آمریکا استفاده کرده وآن روز‌ها به پایان رسیده و اکنون باید موانع  تجاری را بردارد در‌های اقتصاد خود را باز کند. او گفت: مایل به برقراری رابطه بهتر با چین است، اما پکن باید در سیاست‌های تجاری خود تجدبد نظر کند.

برخی مقامات و رسانه‌های امریکایی معتقدند که اختلافات از آنجا بالا گرفت که دیپلمات چینی «وانگ یی» به دو پاراگراف در سند تدوین شده اعتراض کرد. البته آن‌ها اذعان می‌کنند که اختلافات بین چین و آمریکا از اول هفته وجود داشته است. وقتی اختلافات بین چین و آمریکا موجب شکست این نشست گردید، رهبران دیگر کشور‌های شرکت کننده از این جنگ تجاری و آثار آن برای اقتصاد اقیانوس آرام ابراز نگرانی کردند. ماهاتیرمحمد نخست وزیر مالزی که یکی از رهبران شرکت کننده در این نشست بود نسبت به افزایش تنش‌های پکن-واشنگتن هشدار داد و خواستار تقویت جهانی سازی شد.

در میان این کمکش‌ها تنها نتیجه ملموس اجلاس ۲۶ اپک وعده‌ای  بود که به پاپوا گینه نو داده شد تا مساعدت‌هایی برای شبکه سراسری برق تا سال ۲۰۳۰ در این کشور انجام دهند و ۱۳ شبکه برق رسانی که شامل ۷۰ درصد مساحت این کشور می‌شود را اجرا کنند.  گینه نو از کشور‌های فقیر عضو اپک است که در سال ۲۰۱۷ به دلیل پرداخت نکردن حق عضویت سازمان ملل از حق رای محروم شد و برق مجلس ملی این کشور و خانه دولت و چند سازمان  دیگر به دلیل عدم توان پرداخت بدهی ۱۱ میلیون دلار قطع شد.

اهمیت اپک در اقتصاد جهان

اپک ۲۱ عضو دارد که اولین اجلاس آن در سال ۱۹۹۳ در آمریکا برگزار شد. بانک جهانی در گزارشی اعلام کرد که اعضای اپک با دارا بودن ۴۰ درصد جمعیت جهان، توانسته اند ۵۷ درصد تولید ناخالص داخلی (GDP) جهان را در اختیار داشته باشند. مجموع فعالیت‌های اقتصادی اپک باعث شده ۶۰ درصد خروجی افتصاد جهان در اختیار این  سازمان باشد. این منطقه اقتصادی سعی در ایجاد یک سازوکاراقتصادی پویا و ایجاد بستر تجاری پایدار است. هدف راهبردی این سازمان دستیابی به بازار مشترک آسیا-اقیانوس آرام در سال ۲۰۲۰ است.

 «پیتیر اونیل» نخست وزیرپاپوا گینه نو درپایان نشست روز یکشنبه همچنان بر این هدف راهبردی تاکید کرد  وگفت این سازمان سعی می‌کند تا سال ۲۰۲۰ این تجارت باز و آزاد را ایجاد کند. یکی از محوری‌ترین فعالیت‌های اپک که در جلسات سال‌های قبل به صورت پیوسته پیگیری می‌شد تسهیل تجارت وجهانی سازی آن است. در همین راستا سال‌هایی که این سازمان موفق بوده مانند سال ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ توانست هزینه‌های معاملات تجاری در سراسر منطقه آسیا پاسفیک را تا ۶ درصد کاهش دهد. در دوران جرج بوش (پسر) و باراک اوباما، آمریکا روابط موثری با اپک داشت به طوری که جرج بوش به هدف تقویت اپک در صدد حل نمودن اختلافاتی بود که به خاطر سیاست‌های کشاورزی برخی اعضا ایجاد شده بود.

اپک همچنین در مبارزه با تروریسم و همکاری‌های امنیتی بین اعضا عملکرد نسبتا مطلوبی داشته و این باعث شده تا زمینه‌ای برای روابط تجاری بهتر آسیا -پاسفیک شود. پس از این موفقیت‌های اپک، هند به عنوان یک اقتصاد نوظهور تلاش‌های زیادی کرد که به این سازمان بپیوندد. سیاست‌های تجاری و اقتصادی اپک باعث تقویت سازمان تجارت جهانی نیز می‌شود در همین راستا «واتسا شیائولانگ» یکی ازمقامات اقتصادی چین پس از نشست روز گذشته سعی نمود اختلافات را کمرنگ کند و از تبعات آن بکاهد او در این زمینه گفت: اختلافات میان اعضا مشکل میان هیچ کشوری نیست و همه اعضا تلاش خود را برای حفظ تجارت چندجانبه و پشتیبانی از سازمان تجارت جهانی تاکید کرده‌اند.

زمینه‌های شکست اجلاس  پورت مورسبی APEC

اگرچه بندر پورت مورسبی کشور پاپوا گینه نو میزبان ضعیف‌ترین نشست تاریخ اپک بود، اما زمینه‌های این نشست ناموفق، ازقبل ایجاد شده  بود. وقتی «مایک پنس» از وام‌های مبهم و وابسته کننده چین به  برخی اعضای APEC سخن به میان آورد این لفظی فی البداهه یا سخنی نیست که صرفا از یک هفته قبل آماده شده باشد. عبارت وام‌های مبهم وابسته کننده چین در سند امنیت ملی ۲۰۱۷ آمریکا که براساس سیاست‌های ترامپ تدوین شده بار‌ها تکرارشده است. آمریکا صریحا در این سند که نقشه راه سیاستمداران و استراتژیست‌های فعلی این کشوراست، بیان می‌کند که چین در حال سرمایه گزاری میلیارد‌ها دلار در زیرساخت‌های جهان است. دراین سند ذکرشده سرمایه گذاری‌های چین برای هدف گرفتن آمریکا است؛ بنابراین کارشکنی آمریکا در این سازمان پس از تلاش‌های اقتصادی چین، قابل پیش‌بینی است.

همچنین در این سند آمده است که سرمایه گزاری‌های زیرساختی چین و راهبرد‌های تجاری آن آرمان‌های ژئوپلتیک این کشور را تقویت می‌کند. سی ان ان درتازه‌ترین گزارش خود از این نشست به نگرانی‌های آمریکا در مورد دریای چین جنوبی و اقدامات چین در این ناحیه اشاره کرده است و آنرا در به نتیجه نرسیدن این نشست موثردانسته است؛ بنابراین باید اگرچه ایالات متحده در این نشست شرکت نمود، اما همچنان سیاست‌های یکجانبه گرایی خود را مد نظر داشت. در همین راستا سی ان ان اعلام کرد که ایالات متحده با استرالیا و پاپوا گینه نوهمکاری می‌کند تا پایگاه  نظامی لومبروم آمریکا را در این کشور توسعه دهند. این اقدام که برای تحت فشار قرار دادن چین در دریای چین جنوبی صورت می‌گیرد همچنین باعث می‌شود تا همکاری دوجانبه آمریکا با استرالیا به عنوان یکی از اعضای مهم اپک علیه چین تقویت شد و خود این مساله باعث تضعیف اپک نیز می‌شود.

اما تقریبا تمام کشور‌های جهان به جز دولت فعلی آمریکا به دنبال تقویت سازمان تجارت جهانی و گسترش همکاری‌های تجاری و تسهیل تجارت بین الملل هستند. اپک سازمانی است که در شرایط فعلی آغاز جنگ تجاری، با توجه به سند موسس وتصمیمات نشست‌های قبلی خود تقویت کننده سازمان تجارت جهانی است. این مساله به نوبه خود موجب می‌گردد که این سازمان در برابر سیاست‌های مرکانتلیستی واشنگتن، به سوی توسعه همکاری قطب‌های اقتصادی دیگر مانند چین و اروپا سوق یابد.